Όταν η σύγκρουση κρατά χρόνια… μήπως ήρθε η ώρα για διαμεσολάβηση;

Δημοσιεύθηκε τον Απρίλιο στο φύλλο της Βραδυνής

Αν αντιμετωπίζατε για πολλά χρόνια ένα πρόβλημα που σας ταλαιπωρεί - όπως μια αντιδικία με έναν συνεργάτη, έναν προμηθευτή ή ακόμη και με τον/την πρώην σύζυγό σας - και είχατε ήδη εξαντλήσει σημαντικά οικονομικά και ψυχικά αποθέματα, χωρίς όμως να έχετε καταφέρει να βρείτε λύση, πώς θα αντιδρούσατε αν ένας φίλος ή γνωστός σας πρότεινε μια εντελώς διαφορετική, εξωδικαστική εναλλακτική προσέγγιση; Θα ήσασταν διατεθειμένοι να τη δοκιμάσετε; Πώς πιστεύετε ότι θα ανταποκρινόταν ο εαυτός σας σε μια τέτοια πρόταση;

Άραγε, πόσα χρόνια μπορεί να διαρκέσει μία σύγκρουση; Πέντε; Δέκα; Πόσες φορές μπορεί ένα άτομο να αναβιώνει τον ίδιο θυμό, την ίδια απογοήτευση, την ίδια αίσθηση αδιεξόδου; Και πόσο μεγάλο είναι το τίμημα - οικονομικό, ψυχικό, συναισθηματικό - που καλείται να «πληρώσει» ένας άνθρωπος, όταν η διαμάχη παραμένει άλυτη; Σε όλα αυτά, ας προστεθούν και οι καθυστερήσεις που συχνά επιβαρύνουν περαιτέρω την πορεία απονομής της δικαιοσύνης: αποχές δικαστικών υπαλλήλων, απεργίες, αναβολές.

Είναι πιθανό να έχετε ήδη βρεθεί στις δικαστικές αίθουσες, να έχετε προσπαθήσει να διεκδικήσετε τη λύση μέσω της τυπικής οδού. Ίσως να έχετε πει στον εαυτό σας: «Δεν θα ασχοληθώ άλλο». Κι όμως, η σύγκρουση εξακολουθεί να σας συνοδεύει. Διότι η αντιδικία δεν είναι πάντοτε νομικού χαρακτήρα. Είναι ανθρώπινη. Είναι βαθιά προσωπική.

Κι όμως, υπάρχει τρόπος να επιλυθεί μια σύγκρουση. Όχι μέσω της αντιπαράθεσης, με την έννοια του νικητή και του ηττημένου, αλλά μέσα από μια διαδικασία στην οποία και οι δύο εμπλεκόμενες πλευρές σε μία διαφορά αποφασίζουν συνειδητά να βάλουν ένα τέλος στην αντιδικία, αναζητώντας μία ισορροπημένη, βιώσιμη και εφαρμόσιμη λύση, αποδεκτή και από τα δύο μέρη.

Το πλέον ανησυχητικό βέβαια είναι ότι πλήθος υποθέσεων, οι οποίες θα μπορούσαν να επιλυθούν ταχύτερα, οικονομικότερα και με σαφώς μικρότερη ψυχική επιβάρυνση - όπως είναι οι οικογενειακές, μισθωτικές ή κληρονομικές διαφορές - εξακολουθούν να οδηγούνται στις δικαστικές αίθουσες, επιβαρύνοντας περαιτέρω ένα ήδη υπερφορτωμένο δικαστικό σύστημα.

Η αξιοποίηση της διαμεσολάβησης δεν αποτελεί απλώς μία εναλλακτική λύση. Συνιστά κρίσιμο εργαλείο για την αποσυμφόρηση των δικαστηρίων, την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης και, κυρίως, για την επίτευξη βιώσιμων και αμοιβαία αποδεκτών λύσεων, με επίκεντρο τις πραγματικές ανάγκες των μερών. Είναι καιρός λοιπόν να αλλάξουμε νοοτροπία.

Και μήπως η Διαμεσολάβηση είναι η λύση που δεν δοκιμάσαμε (ακόμα);

Παρότι η διαμεσολάβηση υπάρχει πλέον θεσμικά από το 2010 και πιο δομημένα από το 2019 μετά και τις τελευταίες τροποποιήσεις του νόμου, δεν έχει εδραιωθεί στη συνείδηση του κόσμου ως αξιόπιστος και αποτελεσματικός τρόπος επίλυσης διαφορών.

Πρόκειται για ένα ισχυρό κίνητρο, τόσο για όσους επιθυμούν να επιλύσουν εξωδικαστικά τη διαφορά τους, όσο και για εκείνους που βρίσκονται ήδη σε δικαστική αντιδικία, οι οποίοι μπορούν να αναστείλουν/αναβάλουν προσωρινά την εκκρεμοδικία και να δοκιμάσουν τη διαμεσολάβηση ως ένα ενδεχόμενο πεδίο συνεννόησης και ουσιαστικής επίλυσης, σε κλίμα συνεργασίας και αμοιβαίας κατανόησης.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα διαφορών που συχνά εξελίσσονται σε ιδιαίτερα έντονες και μακροχρόνιες αντιδικίες, με σημαντικές ψυχολογικές και συναισθηματικές επιπτώσεις για τα εμπλεκόμενα μέρη, αποτελούν οι οικογενειακές διαφορές που ανακύπτουν κατά τη λύση του γάμου, ιδίως όταν υπάρχουν ανήλικα τέκνα. Αντίστοιχα, και οι κληρονομικές διαφορές συνιστούν μία διαρκώς αυξανόμενη πηγή σύγκρουσης, κυρίως σε περιπτώσεις κατά τις οποίες οι κληρονομούμενοι δεν έχουν προβεί σε ρύθμιση της περιουσίας τους εν ζωή, με αποτέλεσμα η διαδοχή να διενεργείται βάσει των διατάξεων της εξ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής.

Όταν σε αυτού του είδους τις διαφορές προστεθούν και άλυτες ενδοοικογενειακές συγκρούσεις από το παρελθόν, συναισθηματικά τραύματα και η αίσθηση αδικίας, καθίσταται προφανές ότι η απονομή της δικαιοσύνης μέσω μιας τυπικής δικαστικής διαδικασίας δύσκολα μπορεί να προσφέρει μια ολοκληρωμένη, ουσιαστική και βιώσιμη λύση, ικανή να αποκαταστήσει τις σχέσεις ή να διευθετήσει το σύνολο της διαφοράς.

Μήπως ήρθε η στιγμή να δούμε τη σύγκρουση αλλιώς;

Ως δικηγόρος και διαμεσολαβήτρια, έχω δει από κοντά πόσο επώδυνη και χρονοβόρα μπορεί να γίνει μια δικαστική διαμάχη - ιδίως όταν δεν περιορίζεται σε νομικούς ισχυρισμούς, αλλά εμπεριέχει έντονα συναισθήματα, πικρίες και διαρρηγμένες σχέσεις. Έχω δει, όμως, και τι μπορεί να συμβεί όταν δύο άνθρωποι αποφασίσουν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι και, με τη βοήθεια ενός ουδέτερου τρίτου προσώπου, του διαμεσολαβητή, μπορούν να αναζητήσουν από κοινού, αμοιβαία, αποδεκτές λύσεις.

Η διαμεσολάβηση δεν είναι πανάκεια, ούτε υπόσχεται ότι όλα θα λυθούν εύκολα. Είναι, όμως, μια διαδικασία που δίνει φωνή στα μέρη, που προάγει τον διάλογο και την κατανόηση, και που οδηγεί σε λύσεις πιο ανθρώπινες, πιο λειτουργικές και – το κυριότερο – τις δικές τους λύσεις, όχι τις λύσεις που επιβάλλει μία δικαστική απόφαση.

(Για περισσότερες πληροφορίες το επίσημο site της διαμεσολάβησης του Υπουργείου Δικαιοσύνης είναι: www.diamesolavisi.gov.gr)